Roomcorrectors zijn hip! We zien ze de laatste maanden vaak bij de audioclub. Vanavond een demo hierover door Jack Akkermans, die daarbij wordt ondersteund door Vincent Offermans en Marc Huinder.
Iemand die zich professioneel hiermee bezig houdt is Jack Akkermans van Hifi Maastricht: (www.hifimaastricht.nl).
Jack had zich veel moeite getroost en een prachtige set meegebracht rondom een Lyngdorf PowerDac met room-correctie mogelijkheden. Hij had naast een assistent (Vincent Offermans, hij verzorgt de IT kant voor Hifi Maastricht) zelfs in Lyngdorf gespecialiseerde hulp meegebracht, om er zeker van te kunnen zijn dat e.e.a. in onze akoestisch niet gemakkelijke demoruimte in Geleen correct was ingemeten. Deze laatste persoon was Marc Huinder, eigenaar van Solosound: (http://www.solostatic.com/solosound-solostatic/).
Gebruikte apparatuur:
- Lyngdorf TDAI 2170 versterker met roomcorrector € 2800,
- Naim NAC-N 272 streamer/dac € 5000,-
- Naim Musicserver 2TB met iRadio € 3400,-
- Focal Aria 926 luidsprekers € 1900,-/set
- Linksys router € 139,-
- Zyxel switch € 45,-
- Chord Company Signature luidsprekerkabels € 1500,-
- Chord Company Signature netwerkkabel € 1200,-
- Chord Company C-stream netwerkabels € 55,-
- SSC netpoints dempers € 105,-/set van 4
- Naim power line Stroomkabels € 800,-
- Akiko Audio stekkerblok (eigen ontwerp jack/marc) € 2000,-
Maar goed, Lyngdorf dus. Deze maand was de Lyngdorf TDAI-2170 aan de beurt, aangesloten op een stel Focal Aria 926 en met als bron een Naim 272 streamer die zijn bitjes ontving van een op een meegebrachte router aangesloten Naim UnityServe. De Lyngdorf is een bijzondere "versterker" die volledig digitaal is, óók de speakeraansturing. In deze versterker zitten namelijk geen gewone versterkertransistoren, maar een DAC (Digitaal-Analoog Converter) die zoveel stroom kan leveren dat ze je speakers rechtstreeks aan kunnen sturen. Ze zijn ervoor bedoeld, ze kunnen ertegen en het is natuurlijk een ideale manier om de signaalweg kort te houden.
Als bron gebruikten we de ontzettend mooi en soepel werkende Naim NAC-N 272 Voorversterker/Netwerkspeler en de Naim UnitiServe 2TB Music Server/ripper. E.e.a. stond op SSC dempers.
Over de klank van de versterker kunnen we kort zijn; Hij hield de Focal Aria 926 speakerzuilen keurig in bedwang. Daar waar ik Focal zelf vaak wat agressief vind klinken en niet mijn smaak is, ging het er met deze versterker alleszins bescheiden aan toe. Een prima versterker in deze setup dus.
Maar Lyngdorf staat in de eerste plaats bekend om z’n bijzonder goede roomcorrectors. Hun apparatuur wordt in de professionele audiowereld veel ingezet om het geluid in muziekzalen kloppend te krijgen.
Deze roomcorrector werkt, zoals eigenlijk altijd, met een meetmicrofoon.Deze microfoon zet je op een plek in de ruimte (bv. de beoogde luisterplaats) waarna de versterker een set vreemd klinkende tonen ten gehore brengt. Dan zet je de microfoon op de volgende plek met dezelfde serie tonen, etc.
Al vrij snel zegt de versterker dat het meetwerk 90% accuraat is en of je daar tevreden mee bent. Zo ja, kun je stoppen met meten, zo nee kun je posities blijven kiezen tot je op 100% komt. Daar ben je wel even zoet mee natuurlijk.
Leuk aan dit systeem is dat het je ook de mogelijkheid geeft om het geluid op een andere plek dan de sweetspot te verbeteren. Ideaal als je veel aan bijvoorbeeld een bureau op een andere plek in de kamer zit, of voor als je net in de keuken bezig bent. Ook aan mensen die nooit stilzitten is gedacht, er is een ‘gemiddelde’ te kiezen dat overal in de ruimte wel acceptabel klinkt.
Natuurlijk is dit verhaal niet 100% accuraat, je blijft zitten met het afstraalgedrag van je speakers en buiten hun sweetspot mis je heus wel energie. Maar de vreemde pieken en dalen die je normaal in het laag hebt en het verlies aan detail in het hoog worden heel netjes aangepast aan de plek waar je staat. Leuk!
Natuurlijk moet een roomcorrector flink ‘klooien’ met je geluid om het aan te passen aan de ruimte. Dat heeft onherroepelijk nadelen. Het goeie nieuws; Vergeleken met alle andere roomcorrectors die ik tot nu toe hoorde, deed deze het opvallend goed. Ik kan niet ontkennen dat hij de tonale balans op een heel overtuigende manier goed kreeg ingesteld op onze bijzonder moeilijke ruimte die eigenlijk helemaal niet voor muziek bedoeld is. Het is immers een soort ontmoetings- cq. evenementenruimte.
Ondanks het zeer indrukwekkende tonale verhaal, merk je wel dat er wat muzikaliteit verloren gaat. Tonen klinken minder uit, natuurlijke reonsanties en vibraties van instrumenten zijn minder en het geheel klinkt wat ‘strakgetrokken’. Het mist losheid.
Allereerst viel bij elk gedraaid stuk op dat zonder roomcorrectie het laag gigantisch ging overheersen. Zo erg dat het mensen aan het lachen maakte. Het was dus ook echt even een uitdaging om te horen wat er verder muzikaal gebeurde, omdat je bijna letterlijk weggeblazen werd zo gauw de roomcorrectie uit ging. Door de unaniem ‘geschokte’ reactie van het publiek ging deze steeds snel weer aan, het was voor mij dus een uitdaging de verschillen waar te nemen.
Bij Hotel California, de bekende akoestische versie van Hell Freezes Over, merkte ik dat de boventonen van de semi-akoestische gitaar wat metalig klonken met roomcorrectie aan. Hij klonk iets natuurlijker en afgeronder, meer als ‘hout’, met de correctie uit. Maar verder werd ’t er (met de correctie uit) natuurlijk één dreunende boel van. Met de correctie aan werd de stem vrij scherp en miste hij wat body. Details in de boventonen werden wel weer een stuk makkelijker te onderscheiden. Ook bij de live versie van Keith Don’t Go, door Nils Lofgren, kwam hetzelfde naar voren. De tonale balans werd stukken beter met de correctie aan, boventonen werden duidelijker, maar alles werd wel een beetje aan de scherpe kant. Ook merkte ik dat de stem niet helemaal lekker ‘open’ klonk met de correctie aan. Het is alsof hij wat getemperd werd in het bovenste bereik. Deze conclusie kon ik keer op keer trekken.
De meningen in de zaal waren verdeeld, maar sloegen door naar het positieve. De meeste mensen waren toch wel érg blij met ’t werk dat de roomcorrector leverde. Ondergetekende hoorde de voordelen, maar vond de nadelen te storend. Ikzelf zou het dus liever anders oplossen. The hard way, want in principe betekent dat je huis verbouwen of verhuizen. Ik kan me echter heel goed voorstellen dat mensen voor deze roomcorrectie-optie gaan en ook ik kan niet ontkennen onder de indruk te zijn van hoe goed hij het deed t.o.v. de concurrentie.
Ben je op zoek naar iets dergelijks, dan is dit de roomcorrector om te gaan beluisteren. Met een adviesprijs van 2590 euro is het ook een financieel aantrekkelijk apparaat, aangezien het ook meteen een geïntegreerde versterker is. De meeste serieuze roomcorrectors kosten meer dan dit hele apparaat (dus inclusief "eindversterkers").
Al met al een interessante en verrassende avond. Het concept van een DAC die speakers aanstuurt was nieuw voor mij en ik heb Focals eigenlijk nog nooit zo goed horen klinken. Wat de avond mede zo interessant maakte, was de uitstekende uitleg die Jack en zijn metgezel tussen de muziek-"bewijsstukken" (i.v.m. roomcorrectie "aan" en "uit") door gaven over de bouw en werking van e.e.a.
De Focal subwoofer die deze avond aanwezig was kwam om 16:15 binnen en was nog te koud om goed te presteren. Ik neem hem dus niet mee in deze beschouwing, maar ’t is aardig dat ‘ie ook kwam opdagen natuurlijk!
Het blijkt namelijk dat de Lyngdorf de subwoofer óók kan meenemen in de roomcorrectie, met behulp van een speciale stand daarvoor in de Lyngdorf. Uitgelegd werd dat het belangrijk is om de subwoofer goed op te stellen, om na-ijlen van de (vanuit het principe altijd wat trage) subwoofer op het overige geluid te voorkomen. Helaas moet je daarvoor een goed werkende subwoofer hebben en het meegebrachte exemplaar was (door onverwachte leveringsproblemen) vers-uit-de-doos en dus helaas ongeschikt voor de demo. Dus ging dit deel van de demo niet door. Wel werd uitgebreid verteld hoe je hiermee in de praktijk om moet / kunt gaan.
Verrassend was ook dat alle apparatuur van hoge kwaliteit was, maar dat de manier waarop het netwerk-technisch wordt geconfigureerd, van duidelijke invloed is op het gehoormatige resultaat. Details hierover kan Jack u vertellen: op de demo-avond heeft hij exact verteld waar je op moet letten (de "Do's" en de "Don't's") .....
Het was dus een zéér interessante avond vanuit diverse opzichten (techniek, akoestiek, muziek, apparatuur, software).
Tot de volgende demo avond!
Door: Stijn Kraft
Playlist:
1. Eagles: Hotel California
2. Malia & Boris Blank: Magnetic Lies
3. Hans Theesink: Missisippi
4. Nils Lofgren: Keith Don’t Go
5. Yello Feat. Heidi Happry: You Better Hide
6. Pieter Wispelwey: Suite No.1 in G Dur, BWV 1007: I. Prelude
7. Patricia Barber: Let It Rain
8. Ane Brun: These Days
9. Mark Knopfler Feat. Ruth Moody: Wherever I Go
10. Roger Waters: Perfect Sense, Part II
11. Fink: White Flag.
