Vorig jaar, tijdens de High End in München, had ik met Cor Dekker van Musical Reality afgesproken dat hij een keer een bezoek zou brengen aan onze club. In eerste instantie was de afspraak dat Cor met Modwright en Von Schweikert zou komen, maar tijdens de afgelopen Café Engels show, werd een ander idee geopperd, nl een samenwerking met Frederic Vanden Poel, de man achter Klinkt Beter in Wetteren. Deze keuze werd duidelijk na de demo die beiden op die Cafe Engels show ten gehore gaven.
Ik ken Cor al een hele tijd en ik weet dat hij altijd gaat voor great performance, maar dan wel altijd met beide benen op de grond blijft. Het gaat er bij Musical Reality nl niet om wat je allemaal neer zet, maar wel om hoe jij geniet van de muziek. De apparatuur krijgt dus een ondergeschikte rol t.o.v. het luistergenot. Echter de apparatuur die Musical Reality in het pakket heeft, geeft wel dat luistergenot, zoals we dat tijdens de demo kunnen duidelijk kunnen waarnemen.
Deze speaker verdient een mooie aansturing. Dat is met de KR Audio P130 buizenvoorversterker en de Channel Island D500MkII klasse D monoblokken dan ook prima geregeld. Samen met bekabeling van Harmonic Technology heb je een hele fraaie set op het Solid Tech rack staan spelen.
Gespeeld werd er met:
Endeavor E-3 luidsprekers
CI Audio D-500 monoblokken
KR Audio P130 voorversterker
432Hz Evo streamer met Klinkt Beter modificatie, wat o.m. inhoudt dat er aparte losse voedingen zijn voor het USB gedeelte en het streaming gedeelte.
Wat vanavond precies het idee van de demo was is eigenlijk ouwe koek, maar dan opnieuw uitgevonden. Het ging feitelijk over de stemming van de grondtoon A. In vroegere jaren was die nl. niet 440Hz, zoals heden ten dage gebruikelijk is. Frederic verteld een boeiend verhaal over de stemming zoals die vroeger was en wat er in de loop der tijden allemaal gewijzigd is. Zo was de stemming in de tijd van Bach 413Hz. Later veranderde dat in 432Hz. Tegenwoordig is het dus die allom bekende 440Hz voor de toon A waarop alle instrumenten gestemd zijn.
Er is was blijkbaar geen norm voor. Pas na WOII is er een afspraak gemaakt dat alle instrumenten op 440Hz gestemd worden. Dit zeer tegen de zin in van een groot aantal, voornamelijk Franse, musici, die liever hun vertrouwde 432Hz behielden.
Wat er zo speciaal is aan die 432 Hz wordt wel duidelijk nadat Frederic een fragment afspeelt in 432Hz gestemd en hetzelfde nog eens afspeelt in 440Hz stemming.
Het stuk in 432Hz klinkt organischer, tastbaarder, harmonischer. Een aantal leden geeft toch de voorkeur aan de 440HZ stemming. Deels omdat het verschil toch wel groot is en het ongewend klinkt (zeker bij bekende fragmenten), deels omdat ze de 432Hz stemming gewoon niet zo mooi vinden.
Over het algemeen meen ik toch te proeven dat het merendeel van de aanwezigen de 432Hz stemming prefereert.
Volgens eerdere testen die Frederic heeft uitgevoerd, geeft ca 90% van de mensen de voorkeur aan de 432Hz stemming. Ik denk echter dat we dat percentage binnen onze club niet helemaal halen.
Het mooie is dat de 432 EVO streamer die Frederic ontworpen heeft, deze stemming in real time kan doen. Het apparaat doet dat niet op de veelal gebruikelijke manier door een downpitch te doen, maar alles wordt opnieuw berekend en aangepast. Bij een downpitch hoor je duidelijk dat de toonzetting lager wordt in het stuk. Het stuk duurt dan ook iets langer. Bij de berekening a la Frederic is er dat niet. Beide stukken spelen in dezelfde toon of snelheid en duren even lang. Op deze manier kom je er dan ook minder duidelijk uit, want een andere pitch maakt het veel duidelijker, maar het verschil is wel waarneembaar en het tast het origineel eigenlijk niet aan.
Nog een mooi gegeven is dat de 432 EVO alle bestaande formaten af kan spelen, dus ook DSD en DXD. En om de speler up to date te houden kan deze via internet geupdate worden.
In de inleiding had ik al aangegeven dat de apparatuur eigenlijk op de achtergrond staat en het muziekgenot geprefereerd wordt. Al het moois dat Cor mee heeft gebracht verdiend echter toch even in de schijnwerpers gezet te worden.
Te beginnen met de Endeavor E-3 speakers. Mooi, rank gebouwd laten ze precies horen wat er gebeurd, zonder er een klinisch "verhaaltje" van te maken. De muziek blijft het onderwerp. De ontwerper is dan ook een ex-medewerker van Von Schweikert. Een leuke en handige tool die met de speakers komt zijn de schuifvoeten. Deze zet je er eerst onder zodat je de positie van de speakers in de ruimte kun bepalen, zonder de vloer te beschadigen. Als eenmaal de juiste plek is bepaald, kun je de bijgeleverde spikes eronder schroeven.
Meer info betreffende de apparatuur is de verkrijgen bij Musical Reality.
www.musicalreality.nl
Meer info betreffende de 432 EVO streamer is te verkrijgen bij Klinkt Beter.
www.klinktbeter.be
Mocht men na dit gelezen hebbende alles over de magie van 432 willen weten, dan bij deze de tip om het boek van Maria Renold - “Intervals, Scales, And The Concert Pitch C = 128Hz” eens te lezen.
Reactie Frederic Vanden Poel:
Beste Roger,
Ik las net je review van de clubavond. Heb nog een paar opmerkingen:
1. "432Hz Evo streamer met Klinkt Beter modificatie, wat o.m. inhoudt dat er aparte losse voedingen zijn voor het USB gedeelte en het streaming gedeelte."
432 is het merk, EVO is het toestel (er is namelijk ook een 432 MINI), dus het is eigenlijk de 432 EVO muziekserver. Gezien hij ook van internet kan spelen (zelfs in 432 Hz) is het tevens een streamer. Dit is een product wat volledig "made in Belgium" wordt gebouwd door Klinkt Beter. Het is dus geen Klinkt Beter modificatie maar een volledig eigen product. Gezien er ook een dealernetwerk rond de 432 EVO bestaat, heeft het 432 EVO project zijn eigen site los van Klinkt Beter: http://432evo.be . Sinds november 2013 hebben we nu vier dealers. In NL hebben we Audiotec.nl als dealer/
De 432 EVO is een concept wat begint bij een basisversie die 1699,- kost incl een 7 inch tablet. Deze komt met een standaard voeding en standaard digitale uitgang (USB + SPDIF + HDMI audio). Die kan je upgraden naar een lineaire voeding (ongeveer 300 euro), en je kan er additioneel nog een high-end USB uitgang op krijgen die apart wordt gevoed door een tweede lineaire voeding. Deze "opgewaardeerde" versie hebben jullie dus kunnen beluisteren en deze kost 2800,- . Wie begint met het basismodel kan tegen het verschilbedrag upgraden.
2. Het mooie is dat de 432 EVO streamer die Frederic ontworpen heeft, deze stemming in real time kan doen. Het apparaat doet dat niet op de veelal gebruikelijke manier door een downpitch te doen, maar alles wordt opnieuw berekend en aangepast. Bij een downpitch hoor je duidelijk dat de toonzetting lager wordt in het stuk. Het stuk duurt dan ook iets langer. Bij de berekening a la Frederic is er dat niet. Beide stukken spelen in dezelfde toon of snelheid en duren even lang. Op deze manier kom je er dan ook minder duidelijk uit, want een andere pitch maakt het veel duidelijker, maar het verschil is wel waarneembaar en het tast het origineel eigenlijk niet aan."
-> we downpitchen niet, maar veranderen wel de afspeelsnelheid, waardoor het tempo en toonhoogte evenredig omlaag gaan. Als je enkel de toonhoogte omlaag schroeft gaat het fout. Deze foute methode is dus gekend als de pitch shift methode
Er zijn namelijk twee methodes, de eerste methode, de pitch shift, is diegene die in de 432 Hz community gebruikt wordt bij heel wat youtube filmpjes met 432 Hz versies van bekende nummers, en die methode trekt enkel de toonhoogte omlaag , en houdt de duurtijd idem. Dat heeft voordelen voor realtime omzetting zoals bvb een TV of radio uitzending, maar audiofiel is het helemaal niet. De kwaliteit gaat gewoon achteruit: het ruimtebeeld wordt minder, akoestische instrumenten klinken nep. Deze methode werd trouwens door wetenschappers ingezet om te concluderen dat het origneel altijd beter is (de A=440 Hz versie). Ook een bekende hifi.nl recensent kwam tot de foutieve conclusie, in werkelijkheid werd er geluisterd naar experimentator effecten. Deze man had dan nog dure professionele audio software ingezet, maar het mocht niet baten.
Hier het onderzoek op basis van deze pitch shift methode:
http://acousticengineering.wordpress.com/2013/12/13/pitch-shifting-to-432-hz-doesnt-improve-music
Dat is dus in strijd met wat de meerderheid in de club hoorde en tevens in strijd met wat wij alsook Maria Renold vond: ongeveer 90% vindt de 432 Hz stemming beter.
Hoe dat komt staat trouwens in onze reactie op bovenstaande wordpress site, en ik vat het nog even voor je samen:
De andere en volgens ons wel correcte methode is zoals een platenspeler: zet hem net geen 2% trager zodat A=440 op A=432 gemapped wordt. We hebben zelfs klanten die dit dus al met hun platenspeler voor mekaar hebben. Om dit nu in het digitale domein goed te doen moet je flink en correct gaan rekenen. Vele methodes gingen de 432 EVO vooraf, o.a. de foobar methode, maar deze had nog steeds artefacts.
Ondanks deze artefacts kwamen we in 2012 tot een score van 58/60 die de omgezette 432 Hz versies met foobar beter vonden. Maar met sommige muziekstukken waren de artefacts genadeloos. Bvb dit stukje:
http://432evo.be/pitch/
a.wav = origineel
Dan heb je eentje die enkel de pitch omlaag shift (=fout), en twee andere die de methode zoals die van een platenspeler gebruiken, eentje daarvan is de foobar SoundTouch methode zoals hierboven, en eentje is de methode zoals die van de 432 EVO zoals op Cafe Engels. Slechts één uit b,c,d heeft geen enkele artefact en is dus de versie die wij gebruiken. Luister vooral naar aanhoudende noten en nadien het uitsterven ervan ... dit vertelt veel over de fouten in pitch shift.
De 432 EVO kent zulke artefacts niet. Onze methode werd gereviewed door 6moons naar aanleiding van het bezoek van Henk & Marja aan de X-FI show, en onze methode die toen op de SOtM SMS-1000 liep, was reeds vrij van artefacts na drie jaar onderzoek naar alle soorten DSP methodes om 432 Hz zo audiofiel mogelijk te implementeren.
3. Zo was de stemming in de tijd van Bach 413Hz
-> dit was A=415 en is dus ook een van die frequenties die zindert in je oor, bvb klavecimbel
Ik heb een mooie track van the well tempered clavier waar dit effect ook optreedt, als je hem wil kan ik hem via wetransfer eens opsturen.
Geen enkele muziek doet dat in A=440 en het is jaren een mysterie gebleven tot ik 432 Hz ontdekte. Dan was het effect er terug met muziek omgezet naar 432 Hz.
Voor de rest een leuk verhaal en mooi om te vernemen dat de 432 Hz gesmaakt werd.
Vriendelijke groeten,
Frederic Vanden Poel
Klinkt Beter
+32 473 79 36 91
Blauwe Paal 45
9230 Wetteren
